Konkan Dashavatar natak
मालवणी दशावतार नाटक
Kokani dashavatar natak
गरीबरंग ही शंखासुर राक्षसाच्या वधाची कथा आहे. या कृतीमध्ये भगवान गणेश, रिद्धी, सिद्धी, एक ब्राह्मण, शारदा (विद्येची देवी), ब्रह्मदेव आणि भगवान विष्णू यांच्या पात्रांचा देखील समावेश आहे. अख्यान म्हणून ओळखले जाणारे उत्तररंग हे हिंदू पौराणिक कथांवर आधारित मुख्य प्रदर्शन मानले जाते, जे भगवान विष्णूच्या दहा अवतारांपैकी एकावर प्रकाश टाकते. कामगिरी चमकदार मेक-अप आणि पोशाख वापरते. याला तीन वाद्ये आहेत: एक पॅडल हार्मोनियम, तबला आणि झांज (झांज). दशावतार महाराष्ट्राच्या दक्षिण कोकण विभागातील सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील सावंतवाडी, कुडाळ, मालवण, वेंगुर्ला, कणकवली इत्यादी प्रमुख भागात लोकप्रिय आहे. देवगड आणि दोडामार्ग या गावांमध्येही दशावताराचे वार्षिक कार्यक्रम होतात. वालावल, चेंदवण, पाट, परुळे, म्हापण या वेंगुर्ला तालुक्यातील बहुतांश गावांमध्ये दशावताराची समृद्ध परंपरा आहे. गोवा राज्यातील उत्तर गोवा जिल्ह्यातही दशावतार लोकप्रिय आहे. हे प्रामुख्याने पेरनेम, बारदेझ, बिचोलिम आणि सत्तारी या तालुक्यांमध्ये केले जाते. हे महाराष्ट्रातील दक्षिण कोकण विभागातील सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील आणि गोव्यातील उत्तर गोवा जिल्ह्यातील शेतकरी किंवा शेतकरी करतात. दशावतार हा आज ग्रामीण भागात लोकप्रिय नाटकाचा प्रकार आहे. सुरुवातीला सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील कवठे भागातील गोरे नावाच्या ब्राह्मणाने कोकणात लोकप्रिय केले. आज त्याकडे वर्गांची कला म्हणून पाहिले जाऊ लागले आहे.
Dashavatar kokan
दशावतार, महाराष्ट्रातील दक्षिण कोकण विभागातील सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील मूळ लोकनाट्य प्रकार, विशेषतः ग्रामीण भागात लोकप्रिय आहे. तीक्ष्ण बुद्धिमत्ता आणि सार्वजनिक जीवनावरील व्यंगचित्र, मुख्य थीम म्हणून विष्णूच्या 10 अवतारांच्या कथांसह गुंफलेले, नृत्य नाटकाचे वैशिष्ट्य आहे.
What is Dashavatar?
नाटक संध्याकाळच्या वेळी उलगडते — बहुतेकदा, रात्री उशिरा — आणि कलाकारांनी प्रेक्षकांची नाडी पकडली तर ते सहसा पहाटेपर्यंत चालते. यामध्ये कर्नाटकच्या किनारपट्टीच्या यक्षगानाशी साम्य आहे. पुराणातील जुन्या कथांवर विसंबून असतानाही, अभिनेते समकालीन समाज, राजकारण किंवा नागरी समस्यांवरही तीक्ष्ण टिप्पणी करू शकतात. अशा टिप्पण्या ही एक कलाकृती आहे — क्विक सिल्व्हर जीभ त्याच्या उत्कृष्ट. पण तुम्हाला ती पूर्णपणे चुकण्याची चांगली संधी आहे, कारण दशावतार कथा अजूनही सांगितली जात आहे. अचानक, कोठेही नाही, भीमची भूमिका करणारा अभिनेता त्याच्या स्टेजच्या एका भावंडावर एक तीक्ष्ण टिप्पणी करतो आणि तो असताना GST वर जोरदार टीका करतो. ते एका झटक्यात संपले आणि दशावतार कथेशी ते अगदी चपखल बसत असल्याने लोक हशा पिकवतात. त्यांनी व्यंग पकडले तर ते हसतात. आणि चुकले तर पुढची वाट बघतात. कोणतीही स्क्रिप्ट नाही आणि उत्स्फूर्तता ही गुरुकिल्ली आहे. आणि डायलॉग डिलिव्हरीचे कौशल्य हे पंच जोडते.
दशावतार मंडळांना सहसा काही प्रसंगी कार्यक्रमासाठी आमंत्रित केले जाते. ते सुमारे 500 वर्षांहून अधिक काळ आहेत आणि शिवाजीच्या कारकिर्दीत त्यांची उपस्थिती होती. एका सामान्य गटात सात ते दहा कलाकार असतात, सर्व पुरुष जे पडद्यामागे आणि दृश्यावरही असतात. ते द्रौपदी आणि दुशासनाची भूमिका करतात, अत्याचारी आणि अत्याचारी दोन्ही. राजकीय विचारांना आकार देण्यात रंगभूमीने नेहमीच मोठी भूमिका बजावली आहे अशा राज्यात दशावताराची भूमिका महत्त्वाची आहे.
दरवर्षी ऑक्टोबरमध्ये, भात कापणीनंतर लगेचच, दशावतार थिएटर कंपन्या महाराष्ट्रातील सिंधुदुर्ग जिल्हा आणि उत्तर गोव्याच्या काही भागांना भेटी देतात. मंदिरे त्यांना ग्रामदेवतेच्या वार्षिक जत्रेत (मेळा) करण्यासाठी करार देतात, जिथे प्रेक्षक प्रामुख्याने स्थानिक रहिवासी आणि मुंबईत काम करणारे स्थलांतरित असतात. कंपन्यांमध्ये सुमारे 15 सदस्य असतात – 8-10 अभिनेते, तीन संगीतकार आणि दोन स्वयंपाकी – आणि त्या प्रत्येक हंगामात (ऑक्टोबर ते मे पर्यंत) अंदाजे 200 नाटके सादर करतात.
Konkan dashavatar
कधीकधी, कंपन्यांना लोकांच्या घरी शो ठेवण्यासाठी आमंत्रित केले जाते, जिथे पात्र पौराणिक असतात परंतु कथा काल्पनिक असतात. मंदिरातील सादरीकरणे संस्कृत मराठीत असली तरी लोकांच्या घरातील कार्यक्रम स्थानिक मालवणीत आहेत.
Konkan natak
दशावतारी नाटके आजही वर्षानुवर्षे चालत आलेल्या पद्धतीने सादर केली जातात. दशावतारी नाटकात आधी गणपतीस्तवन, नंतर सुमधुर, रिद्धी-सिद्धी, सरस्वती, ब्रह्मदेव आणि संकासुर यांची ओळख करून दिली जाते आणि मग मुख्य कथेला सुरुवात होते. दशावतारी नाटकाची लिखित संहिता नाही. स्वतःची वेशभूषा करण्यासाठी बसण्यापूर्वी, कलाकारांना रामायण, महाभारत आणि पुराणातील कथा सादर करण्यास सांगितले जाते, त्यानुसार कथेतील पात्र रंगमंचावर स्वतःचे संवाद बोलतात.
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा